ჟორჟი ამადუ
1912-08-10 ბრაზილიაავტორის შესახებ
ჟორჟი ლეალ ამადუ დი ფარია (პორტ. Jorge Amado de Faria; დ. 10 აგვისტო, 1912, იტაბუნა, ბაიის შტატი, — გ. 6 აგვისტო, 2001) — თანამედროვე ბრაზილიელი მწერალი, ბრაზილიური ლიტერატურის კლასიკოსი. აღიარებულია „ბრაზილიური კულტურის მსოფლიო დესპანად“.
ჟორჟი ამადუ დაიბადა 1912 წელს, ბაიის შტატის ქალაქ იტაბუნას ახლომდებარე ფაზენდა აურისიდიაში, ჟოაო ამადუ დი ფარიასა და ეულალია ლეაოს ოჯახში. მწერლის მამა კაკაოს პლანტაციის მფლობელი იყო. 1914 წელს, ყვავილის ეპიდემიის გამო, ამადუები გადასახლდნენ მეზობელ ქალაქ ილეუსში, სადაც გაიარა მომავალი მწერლის ბავშვობამ. ამის გამო, იგი მთელი ცხოვრება ილეუსელად თვლიდა თავს. საშუალო განათლება ამადუმ ბაიას დედაქალაქ სალვადორ დე ბაიაში, იეზუიტთა კოლეჯში მიიღო, შემდეგ კი რიო დე ჟანეიროს ფედერალური უნივერსიტეტის სამართლის სკოლაში დაეუფლა იურისტის პროფესიას, თუმცა, თავისი განათლებით არასოდეს უმუშავია და მთელი ცხოვრება ლიტერატურას მიუძღვნა.
ამადუ ადრევე ჩაება ლიტერატურულ ცხოვრებაში-14 წლის ასაკიდან უკვე აქტიურად თანამშრომლობდა რამდენიმე ჟურნალთან და იყო ახალგაზრდა ავტორთა ე.წ. "„მეამბოხეთა აკადემიის“ ერთ-ერთი დამაარსებელი[26]. პირველი რომანი, „კარნავალის ქვეყანა“, მწერალმა 18 წლის ასაკში, 1931 წელს გამოაქვეყნა. ორი წლის შემდეგ ერთმანეთის მიყოლებით გამოვიდა „კაკაო“, „ოფლი“, „მკვდარი ზღვა“, „ჟუბიაბა“, „ქვიშის კაპიტნები“, რომელშიც მწერალი ეხებოდა სოციალურ თემებს, რასობრივ საკითხებს. ამ დროიდანვე გამოვლინდა ამადუს ინტერესი აფრო-ბრაზილიური კულტურისა და საზოგადოების ცხოვრებასა და მსოფლმხედველობაზე მისი გავლენის მიმართ.
ამადუ ახალგაზრდობიდანვე უდიდესი თანაგრძნობით იყო გამსჭვალული დაბალი სოციალური ფენის ადამიანების მიმართ, რომელთა მძიმე ცხოვრებას და შრომას პლანტაციებში ჯერ კიდევ ბავშვობიდან იცნობდა. ეს შეხედულებები ნათლად აისახა მის ადრეულ ლიტერატურულ ქმნილებებსა და პოლიტიკურ მრწამსში-მემარცხენე მიმართულების ამადუ ბრაზილიის კომუნისტური პარტიის წევრი გახდა, რამაც მნიშვნელოვნად გაართულა მისი ცხოვრება, განსაკუთრებით 1935 წლიდან, დიქტატორ ჟეტულიუ ვარგასის მმართველობის პირობებში. ამ წელს იგი დააპატიმრეს კიდეც, 1937 წელს მისი ნაწარმოებები საჯაროდ დაწვეს. ბრაზილიასა და პორტუგალიაში მისი წიგნები აიკრძალა, თუმცა, მწერლის პოპულარობას ამან ხელი ვერ შეუშალა-„ჟუბიაბას“ ფრანგულ თარგმანს აღფრთოვანებული გამოხმაურებები მოჰყვა ევროპაში. ალბერ კამიუმ, რომელიც იმხანად უკვე ნობელის პრემიის ლაურეატი და სახელმოხვეჭილი მწერალი იყო, მაღალი შეფასება მისცა რომანს.
0-იან წლებში, დიქტატორული რეჟიმის მხრიდან დევნის გამო, მწერალი იძულებული გახდა, ბრაზილია მიეტოვებინა და ურუგვაისა და არგენტინაში ეძებნა თავშესაფარი, თუმცა, წერისათვის თავი მაინც არ დაუნებებია — შექმნა გამოჩენილი ბრაზილიელი პოეტის, რესპუბლიკელისა და აბოლიციონისტის ანტონიუ კასტრუ ალვისისა და თავისი თანამედროვე ბრაზილიელი პოლიტიკოსის, იმხანად პატიმრობაში მყოფი ლუიშ კარლუშ პრესტეშის ბიოგრაფიები („კასტრუ ალვისის ანბანთქება“ (1941), „იმედის მხედარი“ (1942, ესპანურ ენაზე), რაც მკაფიოდ გამოკვეთილ პოლიტიკურ ხასიათს ატარებდა. 1945 წელს, ვარგასის მმართველობის დასრულების შემდეგ, ამადუმ მოახერხა ბრაზილიაში დაბრუნება. იგი კომპარტიის სიით აირჩიეს ეროვნულ საკონსტიტუციო ანსამბლეაში. მწერალი აქტიურ მონაწილეობას იღებდა საკანონმდებლო საქმიანობაში, მხარს უჭერდა კანონს აღმსარებლობის თავისუფლების შესახებ. 2 წლის შემდეგ კომუნისტური პარტია არალეგალურად გამოცხადდა და წევრების დევნა დაიწყო. ამადუ ისევ იძულებული გახდა, რომ მიეტოვებინა სამშობლო. ერთხანს იგი საფრანგეთში ცხოვრობდა ოჯახთან ერთად, თუმცა 1950 წელს ქვეყნიდან გააძევეს (საფრანგეთში ჩასვლის უფლება ამადუს მხოლოდ 15 წლის შემდეგ დაუბრუნეს, იმხანად საფრანგეთის კულტურის მინისტრის, მწერალ ანდრე მალროს ჩარევის შემდეგ) და ჩეხოსლოვაკიაში მოუწია გადასვლა, შემდეგ კი — სსრკ-ს ეწვია, სადაც 1951 წელს სტალინური პრემია მიანიჭეს.
1956 წელს ამადუ სამშობლოში დაბრუნდა და სალვადორ-დე-ბაიაში დასახლდა. იგი გამოვიდა პარტიიდან, მიატოვა აქტიური პოლიტიკური მოღვაწეობა და მთლიანად ლიტერატურაზე გადაერთო. ამ პერიოდის შემოქმედება ძლიერ ნაყოფიერი და მრავალფეროვანი აღმოჩნდა. სოციალური თემა ამჯერად ბაიის ბუნების, ქალაქების, იქაური საზოგადოების ცხოვრებისა და ტრადიციების აღწერამ ჩაანაცვლა. მწერალი განსაკუთრებული ხატოვანებით ახასიათებდა ქალთა პერსონაჟებს („გაბრიელა, მიხაკი და დარიჩინი, დონა ფლორი და მისი ორი ქმარი, ტერეზა ბატისტა ომიდან შინ ბრუნდება, ტიეტა აგრესტედან), თუმცა, „გაბრიელაში“ ინტიმური თემების მისეულმა ასახვამ საზოგადოების აღშფოთება გამოიწვია- მწერალს არაერთხელ დაემუქრნენ შურისძიებით, „ბაიელი ქალების უარყოფითი ტიპაჟის შექმნის“ გამო და, ერთხანს მშობლიურ ქალაქ ილეუსშიც კი აკრძალული ჰქონდა ჩასვლა. ამის მიუხედავად, ლიტერატურულ წრეებში კვლავინდებურად მაღალ შეფასებას აძლევდნენ ამადუს შემოქმედებას. „დონა ფლორი და მისი ორი ქმარი“ ჟაბუტის პრემიით (Prêmio Jabuti) დაჯილდოვდა.
შემოქმედების მეორე პერიოდში ამადუმ რომანებთან ერთად, მოგონებების რამდენიმე წიგნიც გამოსცა. იგი მოღვაწეობდა საბავშვო ლიტერატურის დარგშიც.
მთელი ცხოვრების მანძილზე, ამადუ აქტიურ ლიტერატურულ მოღვაწეობას ეწეოდა და მისი ნაწარმოებების მიმართ მკითხველის ინტერესი არასოდეს განელებულა. იგი აირჩიეს ლიტერატურული აკადემიის წევრად, რამდენიმე უნივერსიტეტმა როგორც ბრაზილიაში, ისე მის ფარგლებს გარეთ საპატიო დოქტორის ტიტული მიანიჭა, კანდომბლეს კულტმა კი ამადუ წმინდანად გამოაცხადა.
ამადუს რომანები მის სიცოცხლეშივე 49 ენაზე ითარგმნა და 55 სხვადასხვა ქვეყანაში გამოიცა, საფუძვლად დაედო თეატრალურ დადგმებს და კინოფილმებს. 1984 წელს მწერალს საფრანგეთის საპატიო ლეგიონის ორდენი მიენიჭა. 1987 წელს სალვადორ-დე-ბაიაში შეიქმნა ჟორჟი ამადუს ფონდი, რომელიც მისი ლიტერატურული მემკვიდრეობის მფარველობას ისახავდა მიზნად, დაარსდა მისი შემოქმედების მუზეუმი, სადაც ამადუს წიგნების სხვადასხვა გამოცემებია გამოფენილი.
საყოველთაო პატივისცემით მოცული მწერალი გარდაიცვალა 2001 წელს, 87 წლის ასაკში, გულის უკმარისობით. მისი ანდერძისამებრ, სხეული დაწვეს და ფერფლი მის ბაღში გაფანტეს.
მთელი ცხოვრების მანძილზე, ამადუ აქტიურ ლიტერატურულ მოღვაწეობას ეწეოდა და მისი ნაწარმოებების მიმართ მკითხველის ინტერესი არასოდეს განელებულა. იგი აირჩიეს ლიტერატურული აკადემიის წევრად, რამდენიმე უნივერსიტეტმა როგორც ბრაზილიაში, ისე მის ფარგლებს გარეთ საპატიო დოქტორის ტიტული მიანიჭა, კანდომბლეს კულტმა კი ამადუ წმინდანად გამოაცხადა.
ამადუს რომანები მის სიცოცხლეშივე 49 ენაზე ითარგმნა და 55 სხვადასხვა ქვეყანაში გამოიცა, საფუძვლად დაედო თეატრალურ დადგმებს და კინოფილმებს. 1984 წელს მწერალს საფრანგეთის საპატიო ლეგიონის ორდენი მიენიჭა. 1987 წელს სალვადორ-დე-ბაიაში შეიქმნა ჟორჟი ამადუს ფონდი, რომელიც მისი ლიტერატურული მემკვიდრეობის მფარველობას ისახავდა მიზნად, დაარსდა მისი შემოქმედების მუზეუმი, სადაც ამადუს წიგნების სხვადასხვა გამოცემებია გამოფენილი.
საყოველთაო პატივისცემით მოცული მწერალი გარდაიცვალა 2001 წელს, 87 წლის ასაკში, გულის უკმარისობით. მისი ანდერძისამებრ, სხეული დაწვეს და ფერფლი მის ბაღში გაფანტეს.
ავტორის წიგნები
პროდუქცია
მომხმარებელი
- თბილისი, იოსებიძის ქ. №49
- info@biblusi.ge
- +995 (32) 248 68 44
